Stomia
Co to jest?
Rodzaje stomii, rodzaje systemów stomijnych,
pielęgnacja stomii…
Stomia, inaczej stoma lub przetoka, to chirurgicznie utworzone połączenie między jelitem grubym, jelitem cienkim lub moczowodem a skórą. Stomię wykonuje się, gdy w wyniku urazu lub choroby uszkodzeniu ulegnie jelito grube, jelito cienkie lub moczowody albo pęcherz i niemożliwe staje się wydalanie kału lub moczu drogą naturalną.
Rodzaje stomii
Wprowadzenie przez powłoki brzuszne, na zewnątrz brzucha ujścia jelita grubego to kolostomia, a ujścia jelita cienkiego to ileostomia. Do stomii przytwierdza się zmieniany woreczek, do którego odprowadzane są niestrawione resztki pokarmu.
Podobnie sprawa wygląda ze stomią urologiczną zwaną urostomią, kiedy przez założony do pęcherza, moczowodów lub bezpośrednio do miedniczek nerkowych cewnik lub wstawkę wykonaną z fragmentu jelita cienkiego mocz wydalany jest przez skórę do specjalnego woreczka.
Jak wygląda stomia?
Stomia to otwór w dolnej części brzucha przez który chirurg wyprowadził fragment jelita. Stomia jest różowoczerwona, podobnie jak śluzówka w jamie ustnej, ma 2-5 mm średnicy i wystaje ponad skórę na kilka-kilkadziesiąt milimetrów. Nie jest unerwiona, więc jej dotyk nie powoduje bólu. Inne używane nazwy stomii to sztuczny odbyt, odbyt brzuszny, przetoka jelitowa, przetoka moczowa.
Kolostomia , tworzona po usunięciu części jelita grubego i/lub odbytnicy, zwykle znajduje się po lewej stronie brzucha. Jeśli podczas operacji odbyt został oszczędzony, istnieje możliwość przywrócenia naturalnej drogi wypróżniania się przez odbyt i wytwarza się kolostomię czasową. Po jakimś czasie chirurg może połączyć zachowaną część jelita z odbytem i przywrócić ciągłość układu pokarmowego.
Ileostomia powstaje, gdy konieczne jest usunięcie całego jelita grubego. Wyłania się ją, wykorzystując do tego część jelita cienkiego, zazwyczaj po prawej stronie brzucha. Ileostomię czasową wykonuje dla łatwiejszego wygojenia jelita poniżej stomii, którego część została usunięta z powodu stanu zapalnego lub niedrożności.
Ze względu na brak zwieracza zamykającego ujście jelita nie ma możliwości kontroli wypróżnień i wydalania gazów, dlatego pacjent ze stomią jelitową musi korzystać ze specjalnego worka stomijnego, do którego wpada treść jelitowa.
Przy urostomii zwykle otwór znajduje się po prawej stronie brzucha. Jedną z metod wykonania urostomii jest wszczepienie moczowodów do wyizolowanego odcinka jelita, którego jeden koniec zaszywa się, a drugi wyprowadza na powierzchnię brzucha. Zastępczy zbiornik jelitowy na mocz, zapewnia trzymanie moczu, wtedy mocz może być odprowadzany przez stomię okresowo za pomocą cewnika. Przy innych metodach mocz jest oddawany w sposób niekontrolowany i również konieczne jest stosowanie worków. Czasowa urostomia jest możliwa wówczas, gdy zachowany został pęcherz.
Kiedy wykonuje się stomię?
Do sytuacji gdy niemożliwe staje się wydalanie niestrawionych resztek normalnie, przez odbyt, dochodzi np. w przypadku raka jelita grubego oraz po urazach doznanych np. w wypadkach komunikacyjnych. Inne wskazania do zabiegu to: nieswoiste choroby zapalne jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna), polipowatość jelita grubego, niedrożność jelit oraz przy powikłaniach innych operacji w obrębie brzucha. Często wówczas trzeba usunąć lub wyłączyć z działania, dużą część jelita grubego. Poza tym, gdy operacja wymaga przecięcia ścian jelita, później istnieje zbyt duże niebezpieczeństwo rozejścia się tkanki w miejscu cięcia pod wpływem przesuwających się resztek pokarmowych. Grozi to wylaniem się treści pokarmowej do jamy otrzewnej i infekcją zagrażającą życiu. W takich wypadkach trzeba zrobić sztuczny odbyt czyli stomię.
W zależności od przyczyny i zaawansowania choroby, która wymusza wyłonienie stomii, może być ona wykonana na stałe lub czasowo. Zdarza się jednak, że stomia pozostaje już do końca życia, bo nie daje się przywrócić dawnych funkcji układu wydalniczego.
W przypadku dzieci zdecydowana większość stomii jest wyłaniana czasowo. U noworodków i niemowląt przyczyną są najczęściej wady wrodzone (np. zarośnięcie odbytu), martwicze zapalenie jelita, u nastolatków dominują nieswoiste zapalenia jelita.
WARTO WIEDZIEĆ:
Każda operacja w obrębie jelit wiąże się z ryzykiem wykonania stomii, dlatego przed tego typu operacjami pacjenci muszą podpisać zgodę na stomię.
Urostomię w układzie moczowym wyłania się, gdy niemożliwy jest naturalny odpływ moczu drogami moczowymi, np. w wyniku kamicy nerkowej lub moczowodowej czy nowotworu lub gdy uszkodzona zostaje z powodu urazu, czy stanów zapalnych, cewka moczowa, pęcherz lub moczowody.
Rodzaje systemów stomijnych i pielęgnacja stomii
Wielu pacjentów traktuje stomię jak wyrok, przekreślający dotychczasowe życie zawodowe i towarzyskie. Tymczasem z prawidłowo wykonaną i pielęgnowaną stomią da się normalnie funkcjonować. We wszystkich rodzajach stomii bardzo ważne jest właściwe dopasowanie i pielęgnacja sprzętu stomijnego.
Stomik musi używać specjalnych worków, do których odprowadzany jest kał lub mocz. Worki wykonuje się z kilkuwarstwowej folii zgrzewanej za pomocą lasera. Jest to materiał przyjazny dla skóry i pewny. Niebezpieczeństwo pęknięcia woreczka jest znikome. Woreczki stomijne wyposażone są w filtry węglowe pochłaniające zapachy.
Istnieją dwa rodzaje worków stomijnych: jedno- i dwuczęściowe. Worki jednoczęściowe nakleja się bezpośrednio na brzuch, a płytka jest trwale połączona z workiem, w którym zbiera się kał lub mocz. Sprzęt dwuczęściowy pozwala na wymianę worka bez odklejania płytki. Oba typy worków można nosić pod ubraniem. Worki urostomijne wyposażone są w kranik, umożliwiający spuszczanie moczu z worka do toalety. Mają też unikalny system zapobiegający cofaniu się moczu, co zmniejsza ryzyko infekcji układu moczowego. Worki są wodoodporne, można mieć je założone w czasie kąpieli czy brania prysznica. Worki kolo- i ileostomijne wyposażone są w filtry odprowadzające gazy i zapobiegające „balonowaniu” worka. We wczesnym okresie pooperacyjnym stosuje się worki jelitowe odpuszczalne, tzn. umożliwiające usuwanie ich zawartości bez konieczności wymieniania.
- Sprzęt stomijny dla pacjentów ubezpieczonych w NFZ jest w 100% refundowany. Refundacja odbywa się na podstawie zlecenia, wystawionego przez lekarza rodzinnego, chirurga lub pielęgniarkę stomijną, oraz Karty Zaopatrzenia Comiesięcznego.
- Sprawdź pakiety do pielęgnacji stomii z refundacją
Pielęgnacja stomii
Częstotliwość wymiany worków przy stomiach jelitowych zależy od wysokości założenia stomii, długości jelita, diety. Bardzo ważna jest właściwa pielęgnacja skóry wokół stomii.
Zwykłe mydła czy żele mogą podrażniać skórę, a kremy i balsamy zmniejszają przyczepność worków. Szczelne przyleganie worków jest szczególnie ważne w przypadku ileostomii, gdyż usuwana przez nią półpłynna treść jelitowa zawiera enzymy, które mogą podrażniać skórę. Dostępne są specjalne preparaty dla stomików, zabezpieczające skórę przed podrażnieniami i zabezpieczające przed podciekaniem treści jelitowej pod płytkę.
Pielęgnacji stomii i posługiwania się sprzętem stomijnym uczą specjalnie przeszkolone pielęgniarki stomijne. Osoba ze stomią może żyć normalnie, udzielać się towarzysko, uprawiać sporty, pływać, uprawiać seks. Ograniczenia, które nakładają czasem na siebie chorzy wynikają z przyczyn psychologicznych: trudności w zaakceptowaniu stomii, obawy przed reakcją otoczenia na informację, że mają stomię. Warto wtedy rozmawiać o swoich problemach z pielęgniarką stomijną, innymi stomikami skupionymi np. w Polskim Towarzystwie Stomijnym Pol-ilko lub z psychologiem.